Rozpoczynamy serię wywiadów z beneficjentami, w których będziemy zbierać opinie i doświadczenia osób bezpośrednio zaangażowanych w realizację projektów, dofinansowanych ze środków europejskich w ramach Programu Interreg Polska – Słowacja.
Pierwsza rozmowa dotyczy projektu: RAZEM PRZECIWKO SKUTKOM ZMIAN KLIMATU NA POGRANICZU POLSKO-SŁOWACKIM. Zarządzanie kryzysowe w teorii i w praktyce.
Wywiad przeprowadziliśmy z przedstawicielem Partnera Wiodącego projektu – Panem Michałem Stawarskim, Dyrektorem Związku Euroregion „Tatry”.
Jakie są główne założenia projektu?
Głównym założeniem projektu jest zwiększenie skuteczności działań ochotniczych straży pożarnych z Polski i ze Słowacji w łagodzeniu skutków klęsk żywiołowych będących następstwem zmian klimatu na obszarze wsparcia położonym wokół Tatr. Chcemy to osiągnąć dzięki doposażeniu 47 jednostek ochotniczych straży pożarnych z Polski i ze Słowacji w niezbędny sprzęt i specjalistyczne szkolenia. Zależy nam również na wypracowaniu wspólnego systemu współpracy i planu działań w razie wystąpienia klęski żywiołowej. Liczymy, że spójność stosowanych rozwiązań, ustandaryzowane wyposażenie oraz możliwość spotkania się i wymiany doświadczeń realnie poprawią współpracę ochotniczych straży pożarnych z terenu Euroregionu „Tatry” w zakresie transgranicznego zarządzania kryzysowego. Całość dopełni bardziej świadoma postawa ekologiczna mieszkańców obszaru objętego projektem będąca efektem zakrojonej na szeroką skalę kampanii edukacyjnej.
Jakie są mocne strony projektu?
W naszej opinii bezsprzecznie mocną stroną projektu jest jego realizacja w szerokim, polsko-słowackim partnerstwie. Bezpośrednio w realizację działań zaangażowany jest bowiem Związek Euroregion „Tatry” będący stowarzyszeniem kilkudziesięciu jednostek samorządu terytorialnego z terenu Województwa Małopolskiego, 8 samorządów oraz 47 jednostek straży pożarnych z Polski i ze Słowacji. Taka struktura partnerstwa pozwoliła zaangażować w projekt ochotnicze straże pożarne z terenu pogranicza polsko-słowackiego, które z uwagi na brak wystarczających środków finansowych i organizacyjnych nie miałyby możliwości samodzielnie wystartować w konkursie. Tymczasem OSP są podstawowym ogniwem systemu zarządzania kryzysowego i w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej na pograniczu zazwyczaj jako pierwsze pojawiają się na miejscu zdarzenia i najlepiej znają realia swojego obszaru oraz możliwości zabezpieczenia go przed występującymi zagrożeniami.
Dzięki specjalistycznym szkoleniom i działaniom treningowym druhowie z ochotniczych straży pożarnych zdobędą wiedzę i umiejętności oraz wymienią doświadczenia niezbędne podczas usuwania skutków klęsk żywiołowych na terenach górskich. Tym samym staną się oni bardziej profesjonalni w prowadzeniu działań ratowniczych podczas katastrof naturalnych, a zakupiony sprzęt pozwoli im realizować te akcje w sposób skuteczny.
Dlaczego wybraliście właśnie Interreg Polska – Słowacja?
Tylko na terenach górskich położonych wokół Tatr w ciągu ostatnich 30 lat wystąpiły wszystkie możliwe rodzaje klęsk żywiołowych będące w dużej mierze konsekwencją zmiany klimatu. Każdy z nas ma w pamięci chociażby powódź tysiąclecia z 1997 r., która spowodowała podtopienia tysięcy domów i uszkodzenia infrastruktury drogowej w południowej Małopolsce oraz w Kraju Preszowskim i Żylińskim, czy Wielką Kalamitę z 2004 r., która zniszczyła nie tylko 20% drzew w całych Tatrach, ale i liczne obiekty. Powodzie, susze, gwałtowne burze, wichury, śnieżyce, trzęsienia ziemi, osuwiska – w trakcie tych zdarzeń wyraźnie widać było, że sprawne reagowanie na kataklizmy na bezpośrednio sąsiadujących ze sobą terenach przygranicznych wokół Tatr wymaga działania na szerszą skalę: ścisłej współpracy jednostek ratowniczych z Polski i ze Słowacji, niezawodnych strategii i kompleksowego wyposażenia.
Niestety niespójność stosowanych rozwiązań, nieustandaryzowane wyposażenie oraz brak możliwości szerszej współpracy jednostek ochotniczych straży pożarnych z obu stron granicy polsko-słowackiej dotąd realnie zmniejszały wydajność operacyjną tych służb ratunkowych, a także szybkość podejmowania wspólnych interwencji w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych na terenach przygranicznych położonych wokół Tatr. Dlatego, gdy w bieżącej perspektywie finansowej Program Interreg Polska – Słowacja zaoferował w ramach priorytetu 1. „Przyjazne naturze i bezpieczne Pogranicze” wsparcie działań związanych z zapobieganiem ryzyku związanemu z klęskami żywiołowymi i katastrofami, to był strzał w dziesiątkę. Biorąc pod uwagę występujące w tym zakresie wspólne potrzeby na pograniczu polsko-słowackim bez wahania zdecydowaliśmy się zainicjować realizację projektu, który kompleksowo zwiększy skuteczność działań ochotniczych straży pożarnych z Polski i ze Słowacji w reagowaniu na sytuacje kryzysowe na obszarze wsparcia położonym wokół Tatr.
Co daje ten Program w porównaniu z innymi?
Przede wszystkim wartością dodaną Programu Interreg Polska – Słowacja jest możliwość rozwiązania wspólnego problemu występującego po obu stronach granicy i realizacja działań w polsko- słowackim partnerstwie. W trakcie akcji ratunkowej nie ma znaczenia po której stronie granicy znajduje się osoba poszkodowana i jakiej jest narodowości. Najważniejsze jest skuteczne udzielnie pomocy. Aby ta pomoc była skuteczna potrzebny jest wspólny system współpracy i plan działania na wypadek wystąpienia klęsk żywiołowych, a to jest możliwe tylko w ramach transgranicznego zarządzania kryzysowego. Bez współpracy transgranicznej rezultaty projektu mogłyby być osiągnięte jedynie w ograniczonym zakresie.
Kiedy i gdzie zobaczymy efekty?
Efekty materialne projektu może zobaczyć już każdy. W siedzibach straży pożarnych w obec Štrba, w gminie Rabka Zdrój, w gminie Nowy Targ oraz miastach Spišská Stará Ves i Trstena do dyspozycji strażaków jest już pachnący nowością specjalistyczny sprzęt do prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków katastrof. Wśród zakupionego wyposażenia są m.in. motopompy, agregaty, zestawy hydrauliczne, a nawet specjalistyczny pojazd UTV.
Pokaz wiedzy i umiejętności strażaków nabytych w trakcie szkoleń, praktyczne wykorzystanie zakupionego sprzętu oraz wdrożenie w życie wspólnych rozwiązań z zakresu reagowania i postępowania w sytuacji kryzysowej na terenach górskich położonych wokół Tatr prezentowane będzie w trakcie wspólnych działań treningowych strażaków, które odbędą się na terenie gminy Łapsze Niżne, obec Štrba oraz miasta Trstena. Ze względów bezpieczeństwa symulacje katastrof oraz prowadzone akcje ratunkowe nie będą dostępne dla osób postronnych.
Natomiast każdy mieszkaniec pogranicza oraz turysta jeszcze w tym roku będzie mógł wziąć udział w trzech transgranicznych wydarzeniach:
- w festiwalu bezpieczeństwa w Rabce-Zdroju, w trakcie którego m.in. prezentowane będą zasady postępowania w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej i zakupiony przez partnerów sprzęt,
- w happeningu ekologicznym w Trstenie edukującym w zakresie działań przystosowawczych i zapobiegawczych w stosunku do zmian klimatu,
- w szkoleniu z pierwszej pomocy połączonym z prezentacją zasad postępowania w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych w interaktywnym Centrum Edukacji Przeciwpożarowej w Dobczycach, które w ramach projektu przystosowane zostanie do prowadzenia działań z grupami zagranicznymi.
O terminach tych działań będziemy informować na stronach internetowych partnerów projektu.
Co według Państwa wyróżnia Państwa projekt na tle innych działań transgranicznych?
Nasz projekt wyróżnia przede wszystkim szerokie partnerstwo, o którym już wcześniej wspominałem oraz komplementarność z drugim projektem „strażackim” realizowanym na naszym pograniczu pt. „Razem bezpieczniej – integracja polskich i słowackich służb pożarnych i ratowniczych”. W ramach tego projektu podejmowane są działania komplementarne z naszymi, z tym, że na poziomie straży zawodowej (Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Krakowie i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych RS).
Czy współpraca spełniła Państwa oczekiwania?
Współpraca z samorządami biorącymi udział w projekcie jak najbardziej spełnia nasze oczekiwania. Większość z nich to nasi długoletni partnerzy, doświadczone instytucje, które od lat z sukcesem uczestniczą we współpracy transgranicznej i realizują unijne projekty.
Czy ponownie zdecydowalibyście się na realizację transgranicznego projektu?
Jak najbardziej. Część partnerów realizuje już kolejne projekty transgraniczne w ramach naboru z turystyki.
Czy albo dlaczego współpraca się opłaca?
Współpraca się opłaca bez dwóch zdań! A dlaczego? Jeżeli na etapie przygotowaniu projektu dobrze zdefiniowano wspólny problem i planowane działania, to naprawdę można spodziewać się realnego rozwiązania tego problemu. Bez projektu transgranicznego często ten problem pozostałby nierozwiązany, albo rozwiązany tylko połowicznie na poziomie krajowym.
Jakie trudności napotkali Państwo w realizacji?
Dotychczas na etapie realizacji projektu pojawiło się kilka trudności. Są one związane głównie z:
- przedłużającym się procesem przygotowania zamówień publicznych wynikającym z trudności w szczegółowym opisywaniu przedmiotu zamówienia,
- koniecznością wprowadzenia drobnych zmian w parametrach technicznych zaplanowanego wyposażenia,
- dostępnością zaplanowanego w projekcie sprzętu,
- koniecznością zmiany ilości uczestników poszczególnych szkoleń w związku z ograniczeniami wynikającymi z właściwych przepisów krajowych.
Bezpieczne Pogranicze – to jakie Państwa zdaniem Pogranicze?
Bezpieczne Pogranicze, to naszym zdaniem miejsce, gdzie mieszkańcy oraz osoby przyjezdne w razie wystąpienia sytuacji kryzysowej mogą liczyć na sprawne akcje ratunkowe, a tym samym czuć się bezpiecznie. A to wszystko jest możliwe dzięki wyposażeniu strażaków z aż 47 jednostek w odpowiednią wiedzę, umiejętności i sprzęt.
Co było/jest dla Państwa największym zaskoczeniem – pozytywnym lub negatywnym podczas realizacji projektu?
Dotychczas największym zaskoczeniem negatywnym podczas realizacji projektu były dla nas drobne trudności, które pojawiły się przy współpracy samorządów z jednostkami straży pożarnych, którym czasem ciężko zrozumieć wymagania programowe, np. w zakresie możliwości wprowadzania zmian, czy konieczność dokumentowania wszystkiego.
Mimo naszego dotychczasowego doświadczenia napotkaliśmy też na problemy w zakresie interpretacji zapisów zaktualizowanego dokumentu w zakresie słowackich zamówień publicznych.
Bardzo dziękuję za rozmowę.
Rozmowę przeprowadził Piotr Biel, Wspólny Sekretariat